بسیاری از افراد علف‌های هرز را مشکل‌ساز می‌دانند؛ اما براساس تجربیات یکی از کشاورزان، علف‌های هرز می‌توانند به احیای زمین‌های خشک و آسیب‌دیده کمک و حتی کربن موجود در جوّ را هم جذب کنند. پیتر آندروس، کشاورز، بیش از ۶۰ سال پیش در دوران کودکی، شاهد اولین طوفان شنی عمرش بود. او درباره‌ی این طوفان می‌گوید:

صدایش وحشتناک بود. ما در خانه مخفی شده بودیم. کل آسمان تاریک شده بود و روز بعد شاهد آثار وحشتناک آن بودیم.

باد بسیاری از درختان مزرعه‌ی آن‌ها را از جا کنده بود. بعضی از اسب‌ها و گاوها دچار خفگی شده بودند یا نمی‌توانستند در غبار به‌درستی نفس بکشند. این تجربه باعث شد پیتر به‌دنبال راه‌حلی برای احیای زمین‌های استرالیا برود. طوفان‌های گردوغبار معمولا در مناطق خشک و گرم رخ می‌دهند که پوشش گیاهی اندکی برای مهار خاک دارند.

دیدگاه پیتر به کشاورزی پس از تجربه‌ی طوفان گردوغبار در کودکی تغییر کرد.

اندروس می‌گوید:

این اتفاق باعث شد به فکر راه‌حلی برای حفظ تعادل زمین باشم. در طول چند دهه، راه‌حل‌هایی برای افزایش حاصل‌خیزی زمین یاد گرفتم و متوجه شدم هر زمینی سیستم طبیعی منحصربه‌فردی دارد. استفاده از روش کشاورزی اروپایی در استرالیا کار اشتباهی بود و زمین‌هایمان را خراب کرد و حالا باید به‌دنبال راهی برای بازسازی و احیای آن‌ها باشیم.

آندروس در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، به کشاورزی پایدار علاقه‌مند شد. کشاورزی پایدار به‌نوعی کشاورزی گفته می‌شود که به درک اکوسیستم و روابط بین جانداران زنده و محیط وابسته است. او برای ساخت آب‌راه و گیاهان سازگار با زمین خود کوشید و از کودهای شیمیایی و علف‌کش‌ها اجتناب کرد. هدف او، افزایش مقاومت و سازگاری زمین با آب‌وهوای منطقه بود.

مشکلات اساسی وی، خشک‌سالی و رشد علف‌های هرز به‌جای گیاهان بومی بود. براساس این مشاهدات، او نتیجه گرفت دو عامل اصلی در حفظ زمین نقش دارند: گیاهان و آب.

آندروس عمر خود را صرف یادگیری برای حفظ زمین کرد.

هر زمینی کانتورهای خود را دارد. در زمین‌شناسی، خط کانتور برای تابع دومتغیری برابر با منحنی است که نقاط با مقدار برابر را به یکدیگر وصل می‌کند. در اینجا منظور از کانتور، نقطه‌ی سرچشمه‌ی آب و نقطه‌ی جریان آب است. عمل احیای زمین باید از بالاترین نقطه آغاز شود. سپس، جریان آب کُند می‌شود و برای فیلترکردن آب و کاهش سرعت آن از گیاهان و علوفه‌ی هرز استفاده می‌شود. این روش کشاورزی بعدها کشاورزی سلسله‌مراتبی طبیعی (NSF) نامیده شد.

استفاده از علف هرز برای کاهش سرعت آب

سال گذشته، استرالیا خشک‌ترین و گرم‌ترین شرایط آب‌و‌هوایی را به خود دید که با موج‌های گرمایی قاره‌ای و روزهای بسیار داغ، سوختن شاخ‌و‌برگ‌ها (Bushfire) و بارش سنگین باران و سیل در کوینزلند شمالی همراه بود. سوختن شاخ‌وبرگ‌ها نوعی آتش‌سوزی طبیعی است که در ماه‌های گرم و خشک استرالیا رخ می‌دهد.

براساس گزارش‌ها، تغییرات اقلیمی و ازبین‌رفتن زمین‌ها، به افزایش دما و حوادث اقلیمی شدید منجر شد که دراثر آن، استرالیا در چهار سال گذشته داغ‌ترین تابستان‌های خود را تجربه کرد. درنتیجه اکنون، بسیاری از مردم نمی‌توانند محصول خود را پرورش دهند یا غذا برای گاو و گوسفندان خود تهیه کنند؛ به‌همین‌دلیل، مزارع خود را ترک می‌کنند.

افزایش دما و گرمای بی‌اندازه باعث شده بسیاری از مردم مزارع خود را ترک کنند.

انجمن حفظ منابع طبیعی استرالیا (NCC) درباره‌ی جنگل‌زدایی‌های استرالیا، به‌ویژه در نیوساوت‌ولز، هشدار داده و به‌گفته‌ی کیت اسمولسکی، مدیر اجرایی NCC، مقیاس جنگل‌زدایی در ۲۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. براساس گزارش NCC، قطع درختان به‌معنی کاهش بارندگی و گرم‌شدن آب‌وهوا و جلوگیری از ذخیره‌سازی کربن است.

روش کشاورزی سلسله‌مراتبی طبیعی (NSF) از چهار عنصر اصلی تشکیل شده است: ۱. احیای باروری برای بهبود خاک؛ ۲. افزایش آب زیرزمینی؛ ۳. احیای پوشش گیاهی، به‌ویژه با علف‌های هرز (درصورت لزوم)؛ ۴. درک نیازهای منحصربه‌فرد زمین. البته، ایده‌های آندروس در سطح جهانی پذیرفته نشده‌اند. او دانشمند نیست و تا سال ۲۰۱۳، روش کشاورزی‌اش ازنظر علمی ثابت نشده بود.

احیای پوشش گیاهی با علف‌های هرز (درصورت لزوم) بخشی اساسی از روش کشاورزی سلسله‌مراتبی طبیعی محسوب می‌شود.

به‌اعتقاد بعضی منتقدان، مدیریت بهتر زمین و اجتناب از روش‌های کشاورزی مخرب، ازجمله قطع درختان، نیاز به روش کشاورزی سلسله‌مراتبی طبیعی را به اولویت تبدیل می‌کند. بعضی هم با پیشنهاد او برای استفاده از علف‌های هرز مخالف‌اند؛ چراکه معتقدند پروژه‌های حفاظتی معمولا برای بهبود گیاهان بومی استرالیا به‌کار می‌روند و علف‌های هرز گیاهان بومی را از منابع کمیاب آبی محروم می‌کنند.

با تمام این‌ها، مزرعه‌ی آزمایشی NSF واقع در شرق کانبرا، اثر مثبت علف‌های هرز را ثابت کرده است. این مزرعه‌ی آزمایشی در منطقه‌ی مولون کریک (Mullon Creek) قرار دارد که شبکه‌ای از زمین‌های ارگانیک است. شبکه‌ی راه‌حل‌های توسعه‌ی پایدار سازمان ملل در سال ۲۰۱۶، مزارع طبیعی این منطقه را در فهرست معدود زمین‌های کشاورزی پایدار جهان قرار داد و مدل کشاورزی سلسله‌مراتبی طبیعی (NSF) را به‌عنوان مدلی جهانی توصیه کرد.

مولون کریک قبل و بعد از تطبیق روش NSF

گری نیرن، رئیس مؤسسه‌ی مولون در منطقه‌ی مولون کریک است. این مؤسسه سازمانی آموزشی و پژوهشی برای کشاورزی پایدار و احیاکننده است که پروژه‌ی آندروس را توسعه می‌دهد. به‌عقیده‌ی نیرن، برش بوته‌های توت سیاه و قراردادن آن‌ها روی برکه‌ها و فیلتر آب، به احیای برکه و اکوسیستم آن منجر شده است.

مؤسسه‌ی مولون روش‌های کشاورزی NSF را به کشاورزان و دانشمندان و دانشجویان آموزش می‌دهد. این مؤسسه با هدف نظارت بر آبیاری با دستگاه‌های فشارسنج (تجهیزات اندازه‌گیری آب) با دانشگاه‌های استرالیای کانبرا و دانشگاه ملی استرالیا همکاری می‌کند. نیرن می‌گوید:

دانشمندان ثابت‌ کرده‌اند کشاورزی سلسله‌مراتبی طبیعی به افزایش جریان آب و سطح ایستایی آن منجر می‌شود.

به‌عقیده‌ی کارشناسان مؤسسه‌ی مولون، روش NSF می‌تواند سطح ایستایی آب را افزایش دهد.

تیم پژوهشی مشغول کار روی جویبار دیگری است که ۲۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی را پوشش می‌دهد. براساس روش NSF، آن‌ها سدهای سوراخ‌داری را روی این نهرها می‌سازند. سدها از سنگ ساخته می‌شوند و برای کُندکردن جریان نهر، سوراخ سدها با خس‌و‌خاشاک توت‌‌ پر می‌شوند.

با وجود باران اندک، نهر‌های آب جاری شده‌اند و زمین‌ها و خاک خشک آن منطقه سرسبز شده‌اند. استفاده از آب‌بندهای گیاهی باعث می‌شود خاک رطوبت بیشتری به خود جذب و پوشش گیاهی کنار نهرها افزایش پیدا کند.

مزرعه‌ی طبیعی مولون کریک در سال ۲۰۰۵ قبل از افزایش پوشش گیاهی منطقه

نیرن در ادامه می‌گوید:

کل فرایند را می‌توان به این صورت تفسیر کرد: ساخت اسفنج‌های بزرگ با علف‌های هرز. از این روش آموختیم تا وقتی علف‌های هرز به سودمان هستند، نباید آن‌ها را حذف کنیم. شاید فکر کنید وجود مقادیر زیاد علوفه به‌معنی حاصل‌خیزنبودن زمین است؛ اما اگر علف‌های هرز را حذف کنید، باید گیاه دیگری را جایگزین آن‌ها کنید.

در روش NSF، می‌توان از علف‌های هرز برای ساخت آب‌بندهای طبیعی بهره برد. به‌گفته‌ی نیرن، گیاهان بومی استرالیا هم به‌تدریج درکنار این علف‌ها رشد خواهند کرد.

جذب کربن

علف‌های هرز می‌توانند به‌عنوان منبعی برای جذب کربن هم عمل کنند. آن‌ها کربن جوّ را جذب و آن را به شکل دیگری ذخیره و به کنترل تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند.

علف‌های هرز با جذب کربن موجود در جوّ به کنترل تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند.

به‌گفته‌ی کریستا آندرسون، پژوهشگر اقلیمی صندوق جهانی طبیعت در ایالات‌ متحده، جنگل و اقیانوس و خاک‌ می‌توانند کربن‌دی‌اکسید موجود در جوّ را جذب و ذخیره کنند. به‌عقیده‌ی آندرسون، میزان کربن‌دی‌اکسیدی که هر اکوسیستم می‌تواند جذب کند، به موقعیت و نحوه‌ی مدیریت آن وابسته است. او در ادامه می‌گوید:

با اینکه جنگل‌ها بزرگ‌ترین ظرفیت ذخیره‌سازی کربن را دارند و می‌توانند به نشر کربن و دیگر گازهای گلخانه‌ی کمک کنند، با روش‌های مخصوص کشاورزی هم می‌توان ذخیره‌سازی کربنی را افزایش داد. ما باید کربن جوّ را ازطریق بهبود مدیریت جنگل‌داری، محافظت و احیای تالاب‌ها، پوده‌ها (Peatland)، خزه‌های دریایی و بهبود کشاورزی جذب کنیم. پوده‌ها به توده‌ی گیاهان مُرده گفته می‌شود که در یک نقطه جمع می‌شوند.

حالا این سؤال مطرح می‌شود که آیا پروژه‌های کوچکی مثل پروژه‌ی مولون کریک می‌توانند به جذب کربن و احیای زیستگاه‌ها کمک کنند؟ البته این شرایط زمانی به‌نتیجه می‌رسد که تعداد کشاورزان و کاربرد این روش افزایش پیدا کند. نیرن اضافه می‌کند:

وقتی آب زمین را حفظ کنید می‌توانید کربن را هم به آن برگردانید و بدین‌ترتیب به بهره‌وری و پایداری زمین کمک کنید.

امروزه، بخش زیادی از نیو‌ساوت‌ولز و کوینزلند به زمین‌های خشک و بایر تبدیل شده‌ است.

ازآنجاکه بخش زیادی از جنگل‌ها برای مقاصد کشاورزی انبوه از بین رفته‌اند، جذب کربن هم کاهش پیدا کرده است. بخش‌های زیادی از نیوساوت‌ولز و کوینزلند به‌دلیل کشاورزی انبوه، به زمین‌های خشک و بایر تبدیل شده‌اند؛ اما میزان خاک و گیاهان دوبرابر کربن موجود در جوّ هستند. بنابراین باید حجم گیاهان را برای جذب کربن حاصل از سوخت‌های فسیلی افزایش داد.

سؤال اینجا است باتوجه‌به نسبت‌های فزاینده‌ی جنگل‌زدایی و فرسایش خاک، آیا پروژه‌های کوچکی مانند مولون کریک برای احیای زمین‌های کشاورزی کافی هستند؟ نیرن به این مسئله خوش‌بین است. او می‌گوید:

این کار اراده می‌خواهد. ما افتخار می‌کنیم جوانان به روش NSF امیدوار شوند و امیدواریم با مدیریت آب و پوشش گیاهی، بتوانیم این زمین‌ها را احیا کنیم.

درحالی‌که رهبران دنیا بر سر روش‌ها و زمان کاهش نشرهای کربنی بحث می‌کنند، مزرعه‌ی پایدار مولون کریک استرالیا تأثیر علف‌های هرز برای جذب کربن و احیای رودخانه‌ها را ثابت کرده است. این راه‌حل، راه‌حلی کوچک، اما معنادار برای حل مشکلات اقلیمی است.